The First Folio

In 1623 verscheen het beroemde Mr. William Shakespeares Comedies, Histories, & Tragedies, beter bekend als de eerste editie van de werken van William Shakespeare in folioformaat, vaak gewoon aangeduid als The First Folio. Deze uitgave geldt niet alleen als monument voor de Engelse literatuur, maar ook als cruciale schakel in de overlevering van Shakespeares toneelwerk.

Shakespeare overleed in 1616, en hoewel veel van zijn toneelstukken al waren uitgegeven in kleinere formaten (zogeheten quartos), bestond er nog geen uitgebreide, officiële verzameling. In 1621 maakten enkele uitgevers plannen om een folio-uitgave van zijn werken uit te geven. Het formaat folio betekende dat elk vel papier slechts eenmaal was gevouwen, waardoor grotere pagina's ontstonden, meestal een formaat dat werd gebruikt voor prestigieuze werken.

Twee voormalige medespelers van Shakespeare, John Heminges en Henry Condell, beiden werkzaam bij de spelersgroep The King's Men, namen het initiatief om een dergelijke verzameling samen te stellen. Onder leiding van uitgevers Edward Blount en William Jaggard (en zijn zoon Isaac) werd de bundel in 1623 gedrukt. De volledige titel luidde: Mr. William Shakespeares Comedies, Histories, & Tragedies. Published according to the True Originall copies.

Klik of tik op een foto om deze te vergroten.

In The First Folio werden 36 toneelstukken van Shakespeare gebundeld, waaronder veel die niet eerder waren gedrukt. Voor ongeveer de helft van de stukken was The First Folio-tekst de eerste betrouwbare druk. Voorbeelden hiervan zijn Macbeth, The Tempest, Twelfth Night en Julius Caesar. Zonder The First Folio zouden deze stukken verloren zijn gegaan.

The First Folio maakte van Shakespeares toneelwerken meer dan tijdelijke teksten: ze vestigde ze als serieus literair erfgoed. De toneelstukken werden opgedeeld in drie categorieën: Comedies, Histories en Tragedies, een indeling die sindsdien vaak is overgenomen. Omdat veel eerdere prints van slechte kwaliteit waren (de zogenoemde bad quartos), bood de bundel een stabielere basis voor latere edities.

Het documenteert ook het drukproces en de boekproductie in de vroege 17e eeuw, met veel varianten tussen individuele exemplaren. Geen twee exemplaren zijn gelijk. Er werden naar schatting 750 exemplaren gedrukt in 1623. Van die oorspronkelijke oplage zijn nu nog 235 exemplaren bekend. Omdat het drukproces tamelijk rudimentair was (met fouten en correcties) bevat elk overgebleven exemplaar unieke kenmerken.

In de loop van de eeuwen vonden exemplaren hun weg naar bibliotheken, universiteiten en particuliere collecties. The Folger Shakespeare Library in Washington bezit liefst 82 exemplaren, de grootste verzameling ter wereld. In 2016 werd nog een nieuw exemplaar ontdekt op het eiland Bute in Schotland, wat illustreert dat er mogelijk nog meer onbekende exemplaren bestaan.

Ik ben zelf in het bezit van een exemplaar van The First Folio. Het heeft een prominente plaats in mijn woonkamer gekregen en ligt op een boekenstandaard gemaakt door mijn broer Marcel.

Helaas is het geen originele eerste druk. Was het maar waar. Het bestaat uit fotokopieën van ongeschonden bladzijden in de exemplaren van The Folger Shakespeare Library. Toch ben ik als liefhebber van het werk van William Shakespeare blij met deze uitgave. Ik lees er regelmatig in waarbij ik de tekst hardop uitspreek. Dichter bij The Bard kun je niet komen!

De allure van The First Folio is immens gebleven: als historisch object, als verzamelobject én als symbool van Shakespeares blijvende invloed. Exemplaren bereiken op veilingen recordbedragen, hetgeen het belang van de uitgave onderstreept. De bundel wordt vaak tentoongesteld in musea en bibliotheken, waardoor het publiek directe toegang krijgt tot een authentiek stuk boekgeschiedenis.

Het ontstaan van The First Folio toont hoe literatuur, productie en publicatie samenkomen: door het initiatief van collega's van Shakespeare, de inspanning van uitgevers en drukkers, en de logistieke realiteit van vroeg-17e-eeuws boekdrukwerk. En misschien nog belangrijker: het laat zien hoe belangrijk zij waren om Shakespeares nalatenschap te bewaren. Zonder deze bundel zouden wij veel stukken van Shakespeare slechts uit fragmenten of citaten kennen, of misschien helemaal niet.

The First Folio is dus niet alleen een boek: het is een monument — literair, historisch én cultureel. Het brengt samen wat vaak ontkoppeld is: toneeltekst en boekuitgave, populaire kunst en canonieke status, 17e-eeuwse productie en 21e-eeuwse waardering. Als zodanig blijft het een fascinerend object voor lezers, onderzoekers én liefhebbers van geschiedenis.

Shakespeare's First Folio

a documentary by BBC Four from 2014

Meer * More * Más

➽ ajjdebruijnOnderweg / Boeken

➽ Shakespeare en ik / Boeken

➽ Shakespeare en ik / Verhalen