Een bijdrage van gastblogger Marcel de Bruijn
Mijn kennismaking met het stoïcisme: verlies en herontdekking
Toen mijn goede vriend Emiel eind september overleed, voelde ik hoe diep rouw kan snijden. In die leegte vond ik onverwacht houvast in het stoïcisme. Citaten van Seneca en Marcus Aurelius spraken tot mij: "Een goede vriend maakt je tot een beter mens", "De dood is niet het einde, maar het begin van iets nieuws", en "Na groot verlies moet je je persoonlijkheid opnieuw uitvinden." Wat begon als een oppervlakkige interesse groeide uit tot een persoonlijke zoektocht naar troost, wijsheid en herontdekking.
Eerste kennismaking
Enkele jaren geleden kwam ik voor het eerst in aanraking met het stoïcisme. Het bleef toen bij een oppervlakkige kennismaking: korte teksten op internet, losse citaten van Seneca en Marcus Aurelius. Interessant, maar niet genoeg om mij werkelijk te prikkelen.
Dat veranderde toen Emiel, mijn trawant – zo noemden wij elkaar – overleed. Zijn dood bracht een leegte die ik niet eerder had gekend. Verdriet is een woord dat vaak te klein lijkt voor de werkelijkheid, maar het beschrijft toch het gevoel dat mij overspoelde. In die periode zocht ik naar houvast, naar woorden die niet alleen troost boden maar ook richting gaven. Het was toen dat ik opnieuw bij het stoïcisme uitkwam – dit keer niet als vrijblijvende interesse, maar als noodzakelijke zoektocht.
Stoïcijnen en de dood
De stoïcijnen hebben zich intensief beziggehouden met de vraag hoe wij ons moeten verhouden tot de dood. Seneca schreef: "De dood is niet het einde, maar het begin van iets nieuws." Zulke woorden zijn geen kant-en-klare oplossingen voor rouw, maar ze bieden wel een perspectief dat mij hielp om mijn verdriet te dragen.
Wat mij raakte was de nuchtere, maar tegelijk troostende toon van deze filosofen. Zij ontkennen het verdriet niet, maar plaatsen het in een groter geheel. Het verlies van Emiel blijft immens, maar door de lens van het stoïcisme leerde ik dat mijn reactie op dat verlies – mijn houding, mijn manier van omgaan met emoties – iets is waar ik zelf invloed op heb. Dat inzicht gaf mij een eerste gevoel van kracht in een periode waarin ik mij vooral machteloos voelde.
Vriendschap als bron van menselijkheid
Een ander citaat dat mij trof, luidt: "Een goede vriend maakt je tot een beter mens." Het herinnert mij aan wat Emiel voor mij betekende. Zijn aanwezigheid, zijn trouw en zijn humor hebben mij gevormd. Het stoïcisme leert dat vriendschap niet alleen een bron van vreugde is, maar ook een oefening in deugd: door de ander leer je jezelf kennen en verbeteren.
Het verlies van zo'n vriend is des te pijnlijker, maar juist door dit citaat besef ik dat zijn invloed niet verdwenen is. Hij leeft voort in de manier waarop ik mijzelf probeer te zijn – en beter te worden.
Van citaten naar verdieping
Na die eerste hernieuwde kennismaking besloot ik verder te gaan dan losse citaten. Ik las het boek Hoe word je een stoïcijn? van Massimo Pigliucci, een Italiaans-Amerikaanse filosoof en bioloog. Pigliucci laat zien dat stoïcisme geen droge theorie is, maar een levenshouding die je kunt oefenen en toepassen in concrete situaties: omgaan met verlies, met tegenslag, met onzekerheid.
Het lezen van dit boek gaf mij niet alleen herkenning, maar ook motivatie om verder te gaan. Ik wilde niet langer alleen lezen, ik wilde ervaren hoe het is om stoïcijnse oefeningen en inzichten in de praktijk te brengen.
ISVW: een plek voor filosofie
Daarom heb ik mij ingeschreven voor een tweedaagse cursus bij de ISVW, de Internationale School voor Wijsbegeerte. De ISVW, gevestigd in Leusden, is een unieke instelling in Nederland die zich volledig richt op filosofie. Zij organiseren cursussen, lezingen en opleidingen waarin filosofie niet alleen bestudeerd wordt, maar ook beleefd. Het is een plek waar denkers en doeners samenkomen om zich te verdiepen in de grote vragen van het leven.
Voor mij voelt deze cursus als een belangrijke stap. Niet alleen omdat ik meer wil leren over het stoïcisme, maar ook omdat ik mijn persoonlijke ervaring – het verlies van Emiel – wil verbinden met een filosofische traditie die al eeuwenlang mensen helpt om met rouw en vergankelijkheid om te gaan.
Voorbereiding als oefening
Wat je misschien niet zou verwachten, is dat ik mij uitgebreid voorbereid op deze tweedaagse kennismaking. Ik heb een reader ontvangen en ben die zorgvuldig aan het doornemen. Het lezen van teksten, het maken van aantekeningen, het nadenken over vragen – het voelt bijna als een ritueel. Deze voorbereiding is voor mij niet alleen een praktische stap, maar ook een oefening in aandacht en discipline, precies zoals de stoïcijnen dat zouden waarderen.
Een citaat dat mij hierbij begeleidt is: "Na groot verlies moet je je persoonlijkheid opnieuw uitvinden." Het herinnert mij eraan dat rouw niet alleen een einde is, maar ook een kans om opnieuw te beginnen – om mezelf opnieuw te vormen, met de herinnering aan Emiel als fundament.
Afsluiting
Het stoïcisme heeft mij niet van mijn verdriet verlost, maar het heeft mij wel geleerd dat ik mijn houding tegenover dat verdriet kan kiezen. De woorden van Seneca en Marcus Aurelius begeleiden mij, en de herinnering aan Emiel blijft een bron van kracht. "Een goede vriend maakt je tot een beter mens" – dat zal altijd waar blijven. Zijn dood markeert niet alleen een einde, maar ook het begin van iets nieuws: een weg waarop ik mijn persoonlijkheid opnieuw uitvind, met wijsheid en dankbaarheid als kompas.
Als blijvende herinnering, als een teken van verbondenheid, en als persoonlijk eerbetoon aan Emiel laat ik binnenkort een tatoeage zetten. Het woord 'trawant', dat zoveel betekenissen in zich draagt – vriend, maat, broeder, vertrouweling – zal in spiegelschrift aan de zijkant van mijn borst worden geplaatst. Zo kan het vanuit mijn hart, daar waar Emiel voor altijd is, gelezen worden. Tegelijkertijd zie ik het zelf elke keer als ik in de spiegel kijk. Op die manier draag ik hem letterlijk en figuurlijk met mij mee, en wordt mijn zoektocht binnen het stoïcisme ook een tastbare manier om zijn aanwezigheid te eren.
"Door zijn afwezigheid ben ik mij meer bewust van mijn eigen aanwezigheid."
No comments:
Post a Comment